Συνέντευξη: Ηλέκτρα Λήμνιου
Δεν είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσει κανείς πόσο σκεπτόμενη αλλά και ολοκληρωμένη ηθοποιός είναι η Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους, συζητώντας για λίγο μαζί της. Οι επαγγελματικές της κινήσεις στο “Θέατρο Άλμα”, καθώς και η δουλειά της στην Κύπρο είναι μεταξύ των όσων μοιράστηκε μαζί μας.
Παράλληλα, συζητήσαμε για τους προβληματισμούς της και δεδομένα που επικρατούν στην Ελλάδα του 2016, καθώς και για τρόπους διαφυγής από αυτά. Με σφαιρική εικόνα στο τι γίνεται γύρω της, αλλά και με βάση τις δικές τις εμπειρίες, η Άννα Μαρία υπογραμμίζει πως μόνο η δύναμη και η ελπίδα που διατηρούμε μέσα μας, μπορούν να φέρουν καθοριστικές αλλαγές στη ζωή μας.
George Alexandrakis Photography, Art direction: Amarildo Topalis, Styling: Nayo P, Make up & Hair: Vasia Wolf
Φέτος, θα σας δούμε στις “Επικίνδυνες Σχέσεις” με τον Γιώργο Κιμούλη και την Εβελίνα Παπούλια. Πως αισθάνεστε για τη νέα αυτή δουλειά;
Είμαστε λίγο πριν τις πρόβες, δηλαδή ακόμη δεν έχουμε ξεκινήσει. Είμαι βέβαια σίγουρη ότι το αποτέλεσμα θα είναι κάτι πολύ καλό, λαμβάνοντας υπόψη και τις υπόλοιπες δουλειές του Γιώργου. Από πλευράς μου, νιώθω μεγάλη εμπιστοσύνη στο τι πρόκειται να γίνει, τόσο για μένα ως ηθοποιός, όσο και για τον Γιώργο ως σκηνοθέτη και παραγωγό. Όσον αφορά την παράσταση αυτή καθαυτή, αυτό που γνωρίζω μέχρι στιγμής είναι πως θα γίνει μία μεταφορά του γνωστού αυτού έργου στην εποχή του 30’.
Ακόμα μία φορά ένα ξένο έργο μεταφέρεται στο ελληνικό θέατρο.
Στο θέατρο συνέβαινε από πάντα αυτό. Δεν θα μπορούσαν όλες οι παραγωγές να είναι ελληνικά έργα. Φυσικά, μία ολόκληρη σεζόν, με τόσα θέατρα που έχουμε, δεν θα μπορούσε να βασίζεται αποκλειστικά σε ελληνικές παραγωγές. Μην ξεχνάμε βέβαια ότι το καλοκαίρι βασίζεται κυρίως στο ελληνικό θέατρο. Τα Φεστιβάλ στηρίζονται κυρίως στην ελληνική δραματουργία. Επίσης πιστεύω πως θα ήταν κουραστικό να υπάρχουν μόνο ελληνικές παραγωγές. Το παγκόσμιο θέατρο έχει να δώσει πάρα πολλά. Σε καμία περίπτωση το ζήτημα αυτό δεν αφορά ή δεν σχετίζεται με έλλειψη ιδεών από πλευράς μας.
Από την άλλη, κατά πόσο είναι εφικτό να μεταφερθούν ελληνικές παραγωγές στο εξωτερικό;
Το Αρχαίο ελληνικό δράμα, δηλαδή η τραγωδία και η κωμωδία, έχει ήδη μεταφερθεί και παιχτεί στο εξωτερικό, ούτως ή άλλως. Όσον αφορά τώρα το σύγχρονο θέατρο, θα πρέπει να βρεθούν και τα χρήματα και οι κατάλληλες προϋποθέσεις γι’ αυτό. Δεν είναι θέμα έργων, ούτε θέμα κειμένων. Σημαντική παράμετρος είναι και το πώς θα το επικοινωνήσουν όλο αυτό στο εξωτερικό. Τα ελληνικά είναι μία γλώσσα πολύ δύσκολη, δεν είναι σαν τα αγγλικά, έτσι η μετάφραση είναι αναγκαία. Πρέπει επίσης να δεχτούμε το γεγονός ότι είμαστε μία μικρή χώρα.
Πολλοί καλλιτέχνες ταξιδεύουν σε άλλες χώρες για μία καλύτερη ευκαιρία. Όπως πολλοί συνάδελφοί σας, ταξιδεύετε στην Κύπρο για δουλειά. Είναι όντως θέμα ευκαιριών λόγω του οικονομικού παράγοντα;
Φυσικά και είναι λόγω της οικονομικής κατάστασης. Δεν υπάρχει συζήτηση πάνω σε αυτό. Οι παραγωγές εδώ έχουν μειωθεί πάρα πολύ, άρα τώρα οι ευκαιρίες δίνονται από εκεί. Είναι κάτι που γινόταν από παλιά, οι Κύπριοι ερχόντουσαν εδώ για δουλειά. Ισχύει και το ότι εκεί η αγορά είναι μικρότερη από ότι εδώ. Παρόλ’ αυτά, όλο αυτό συμβαίνει διότι μειώθηκαν οι παραγωγές εδώ. Είναι καθαρά βιοποριστικό το θέμα. Δεν πιστεύω πως είναι μία απόφαση που παίρνει κανείς εν θερμώ. Δεν είναι εύκολο το να πετάει κάποιος δύο φορές τη βδομάδα στην Κύπρο. Ωστόσο, μέσα σε αυτό γίνονται και καλές δουλειές. Θέλω να πω πως το βιοποριστικό είναι η αφορμή.
Θα παίρνατε ποτέ την απόφαση να φύγετε μόνιμα για το εξωτερικό;
Αρχικά να ξεκαθαρίσω ότι την Κύπρο δεν την θεωρώ εξωτερικό, αλλά ναι. Εάν ήμουν σίγουρη ότι η αλλαγή αυτή που θα έκανα θα ήταν καλή για τα παιδιά μου αρχικά, φυσικά και θα πήγαινα να ζήσω έξω.
Πλέον η τηλεόραση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας νεκρός οργανισμός, παρόλ’ αυτά εσείς προς τα που “κλείνετε”; Θέατρο, τηλεόραση ή κινηματογράφο;
Είμαι από τους ηθοποιούς που έχουν ασχοληθεί και με τα τρία. Μου αρέσουν πάρα πολύ και τα τρία. Θεωρώ ότι ο ηθοποιός μπορεί να είναι καλός σε κάθε είδος. Ο σωστός ηθοποιός οφείλει να είναι και καλός ηθοποιός. Οφείλει να γίνεται αποδεκτός από το είδος, δηλαδή να μπορεί να απορροφήσει ο ίδιος το είδος και το είδος να απορροφήσει αυτόν. Έχω περάσει πάρα πολύ ωραία στην τηλεόραση, έχω περάσει πάρα πολύ άσχημα στην τηλεόραση. Έχω περάσει πολύ ωραία στο θέατρο κι έχω περάσει πολύ άσχημα και στο θέατρο. Το ίδιο και στον κινηματογράφο. Η κάθε δουλειά έχει να κάνει με ανθρώπους. Δεν έχεις να κάνεις με υπολογιστές ή με μαθηματικά. Η δουλειά του ηθοποιού είναι άνθρωποι, είναι συναισθήματα. Αυτό είναι που την κάνει κι ενδιαφέρουσα. Άρα, εάν οι άνθρωποι που απαρτίζουν μία δουλειά είναι άνθρωποι που μπορούν να συνεργαστούν και με τους οποίους μπορείς να έχεις και μία επικοινωνία, τότε είναι που τα πράγματα θα πάνε καλά.
Φυσικά και το θέατρο είναι πιο ομαλό για εμάς τους ηθοποιούς. Η τηλεόραση είναι πιο βίαιη διαδικασία. Αλλά εμένα μου αρέσει πολύ, ιδίως όταν γίνεται σωστά.
Δενόσαστε με τις δουλειές που κάνετε;
Είμαι από τους ανθρώπους που δένονται με λίγες δουλειές, αλλά από κάθε δουλειά παίρνω κάτι. Δεν μπορείς να δεθείς εκ των πραγμάτων, γιατί κάθε έξι μήνες αλλάζεις εργασιακό περιβάλλον. Αναγκαστικά, ξυπνάς με το που αλλάζεις περιβάλλον, έργο, συνθήκες, συνεργάτες. Και δεν είναι κάτι που μπορώ να χαρακτηρίσω εύκολο, αλλά νομίζω πως από τη στιγμή που επιλέγεις να είσαι ηθοποιός, έχεις ήδη επιλέξει ότι θα το ζήσεις αυτό. Διαφορετικά θα επέλεγες μια άλλη δουλειά.
Φαίνεται πως και ο ελληνικός κινηματογράφος αντιμετωπίζει μια κρίση με λίγες παραγωγές να γίνονται.
Αυτό ισχύει εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Γίνονται κάποια πράγματα. Ίσως αρκετά για την εποχή, δεδομένου πως ούτε σε καλές εποχές γινόντουσαν. Το ζητούμενο όμως δεν είναι μόνο να γίνονται δουλειές, αλλά καλές δουλειές. Δηλαδή να μην αναγκάζονται οι καλοί καλλιτέχνες να φεύγουν στο εξωτερικό για να ασχοληθούν με τον κινηματογράφο ή να χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό. Αυτό είναι το σημαντικό, να γίνονται δουλειές εδώ, οι οποίες και να ακουμπάνε περισσότερο κόσμο.
Αν κοιτάξεις τις ελληνικές ταινίες του 60’, ίσως να μοιάζουν απλοϊκές, κι όμως δεν είναι καθόλου απλοϊκές. Οι ταινίες τότε αφορούσαν τη ζωή του Έλληνα. Εμείς θέλουμε να κάνουμε ταινίες που δεν αφορούν τη ζωή του Έλληνα, γιατί δεν θέλουμε να την περιγράψουμε. Υπάρχει λίγος κομπλεξισμός σ’ αυτό. Κι έτσι περιγράφουμε τη ζωή κάποιου άλλου. Κάποιου ο οποίος είναι πολύ χειρότερα από εμάς ή κάποιου που είναι πολύ καλύτερα. Πάντως την κανονική ζωή ενός Έλληνα σπάνια θα την δεις στην οθόνη. Φυσικά και υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά μιλάω για τον κανόνα. Ως επί το πλείστον, εμείς εδώ μιλάμε για κάτι άλλο, ενώ στις διπλανές χώρες, όπως στην Γαλλία, την Ισπανία, την Αργεντινή, σε τέτοια μέρη γυρίζονται ταινίες για το σήμερα του πολίτη και αριστουργήματα με ελάχιστα λεφτά, γιατί δεν χρειάζονται όλες οι ταινίες να έχουν τρελό budget.
Νομίζω πως σαν λαός έχουμε συμπλέγματα και δεν θέλουμε να ακουμπήσουμε πολλά θέματα, κι αν δεν το κάνουμε, δεν πρόκειται ποτέ να κάνουμε ουσιαστική πορεία μέσα στην τέχνη. Ειδικά στον κινηματογράφο. Αν έχεις συμπλέγματα με την ιστορία σου και δεν την ακουμπάς, δεν μπορείς να χαράξεις πορεία. Δεν έχουμε κάνει ποτέ ταινίες για συγκεκριμένα ιστορικά ζητήματα. Εδώ δεν τα κάνουμε στο σχολείο, θα τα κάνουμε για ταινίες; Η γνώση δίνεται ως μία περιγραφή, με τρόπο συγκεκριμένο που θέλουν αυτοί να μας δείξουν. Γνώση που δεν τα περιέχει όλα, αλλά κάποια λίγα.
Υπάρχουν πλέον εκπαιδευτικοί, οι οποίοι να ασχολούνται ουσιαστικά με την παιδεία;
Έχοντας δύο μικρά παιδιά, βλέπω πως μία μερίδα ανθρώπων καταβάλει τεράστιες προσπάθειες. Απέναντι όμως βρίσκεται ένα γιγάντιο σύστημα που τους πολεμάει. Δεν μπορεί να κάνουν όλα αυτά που θέλουν. Τι να κάνουν; Να γράψουν καινούρια βιβλία; Ζητείται από τον μαθητή να είναι ένα όργανο αποστήθισης, ενός βιβλίου μη ιδανικού, να μην έχει ελεύθερη σκέψη, να μην έχει κριτική σκέψη.
Πάρα πολύ μεγάλοι επιστήμονες το έχουν πει και συμφωνώ με αυτό: “Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε έναν άνθρωπο είναι το σχολείο”. Γιατί σου στερεί τη φαντασία, τη δημιουργικότητα. Από τη στιγμή που μπαίνει ένα παιδί στο σχολείο, γίνεται κλειστό και πρέπει να μάθει συγκεκριμένα πράγματα, τα οποία εξυπηρετούν ένα συγκεκριμένο σύστημα. Αν το σύστημα ήταν πολύ διαφορετικό, δεν θα χρειαζόταν να μάθει αυτά τα πράγματα, θα χρειαζόταν να μάθει παραδείγματος χάρη χορό. Ενδεχομένως, για να είσαι σωστός πολίτης θα χρειαζόταν να ξέρεις μπαλέτο.
Έχει φτιαχτεί η κοινωνία έτσι, ώστε εάν δεν είσαι καλός στα μαθηματικά, θα πρέπει να είσαι καλός στην γλώσσα. Δεν υπάρχει κάτι άλλο. Αλλιώς είσαι λίγο “κακός” μαθητής. Ενώ μπορεί να είσαι πολύ καλός στην ξυλογλυπτική. Αλλά πως θα μπορέσεις να το ανακαλύψεις; Μπορεί να είσαι πολύ καλός στην κηπουρική, αλλά πάλι είναι δευτερεύον, αφού δεν είσαι καλός στα μαθηματικά ή στη γλώσσα. Υπάρχουν πάντα και οι εξαιρέσεις.
Γενικότερα, πιστεύετε ότι τα μαθήματα τέχνης στα σχολεία θα βοηθούσαν περισσότερο στην εξέλιξη της προσωπικότητας των ανθρώπων;
Εννοείται, δεν το συζητάω καν. Αλλά εδώ παλεύουμε για τα βασικά. Όταν λέω όμως τέχνες, δεν εννοώ ότι τα παιδιά θα πρέπει να πάνε να μάθουν θέατρο αποκλειστικά. Χρειάζεται να έχουν επαφή με τις τέχνες, δηλαδή επαφή με τη μουσική, όχι να μάθεις υποχρεωτικά νότες. Να βάλουν τα παιδιά να ακούσουν μία συμφωνική ορχήστρα έστω για μισή ώρα, ή μία φορά την εβδομάδα, μία φορά τον μήνα. Να υπάρχει επαφή με την τέχνη, όχι εκμάθηση αυτής, γιατί και πάλι καταπιεστικό θα ήταν.
Ποιες είναι οι ελπίδες σας για το μέλλον;
Αν σκεφτόμουν και σου απαντούσα τελείως αυθόρμητα, θα σου έλεγα ότι δεν έχω και πολλές ελπίδες. Αλλά επειδή έχω δύο μικρά παιδιά, είμαι υποχρεωμένη να ελπίζω, γιατί αλλιώς θα ήταν πολύ δυσοίωνα τα πράγματα. Για χάρη των παιδιών μου και όλης αυτής της γενιάς που έρχεται, θεωρώ ότι πρέπει να ελπίζουμε. Από την άλλη είμαι ένας άνθρωπος που πιστεύει ότι τα γεγονότα τα κοινωνικό-πολιτικά, οφείλουμε να μην τα αφήνουμε να μας επηρεάζουν απόλυτα τη ζωή μας.
Φυσικά και αυτό που λέω είναι λίγο οξύμωρο, αλλά παρόλα αυτά, θεωρώ πως πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να είμαστε ευτυχισμένοι, ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει. Υπήρχαν εποχές, όπου οι άνθρωποι ζούσαν σε πόλεμο, τους βομβαρδίζανε, αλλά υπήρχαν κάποιες γωνιές στην πόλη όπου κάπου άνθιζε μια ζωή. Ο άνθρωπος θα είχε σταματήσει να υπάρχει, εάν κάθε φορά τον έπνιγε η κοινωνικό-πολιτική συνθήκη. Κάπως ανθίζει λοιπόν ο άνθρωπος. Κάπως βρίσκει τον τρόπο. Εκεί εγώ επενδύω, στο ότι οφείλουμε να βρούμε τον τρόπο να ανθίζουμε όσο γίνεται, έστω κι έτσι.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε λίγο πριν τις πρόβες της παράστασης όπου συμμετέχει η Άννα Μαρία και δημοσιεύτηκε στο έντυπο τεύχους του CITY CODE.
Info Παράστασης:
“Επικίνδυνες Σχέσεις” του Πιερ Σοντερλό ντε Λακλό
