Συνέντευξη: Amarildo Topalis
Μπορεί η ίδια να κρατάει τα χείλη της σφραγισμένα σχετικά με το επόμενό της έργο, παρόλα αυτά, η μέχρι τώρα φιλμογραφία της δεν αποτελεί κάποιο μυστικό, αφού η τελευταία της δουλειά έχει λάβει εξαιρετικές κριτικές και βραβεία σε διεθνές επίπεδο.
Η Laura Bispuri κατάγεται από την Ιταλία και η δουλειά της πάντα αφορούσε διεθνή και διαχρονικά ζητήματα όπως αυτά της ελευθερίας της γυναίκας και γυναικείας ταυτότητας, της σεξουαλικότητας και της αγάπης. Η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο “Ορκισμένη Παρθένα” είναι μια διασκευή του βιβλίου της Elvira Dones και έχει σαν βάση της το παλιό αλβανικό Kanun -η λέξη προέρχεται από τον ελληνικό ‘κανόνα’- σύμφωνα με το οποίο η γυναίκα παίρνει όρκο παρθενίας και προσποιείται ότι είναι άντρας, έτσι ώστε να ζήσει ως ελεύθερος άνθρωπος σε μια πατριαρχική κοινωνία.
Παρόλο που η ιστορία βασίζεται σε έναν αρχαίο άτυπο νόμο, λίγα φαίνεται πως έχουν αλλάξει από τότε καθώς, σύμφωνα με την Bispuri, σε πολλές χώρες του σύγχρονού μας κόσμου, η ελευθερία της γυναίκας είναι ένας διαρκής αγώνας για τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Πως έμαθες για το κοινωνικό φαινόμενο ‘Ορκισμένες Παρθένες’ και ποια η πρώτη σου σκέψη, προτού προχωρήσεις στα γυρίσματα της ταινίας;
Όταν διάβασα το μυθιστόρημα της Elvira Dones, σκέφτηκα πως η εμπειρία των Ορκισμένων Παρθένων είναι πολύ σημαντική καθώς μιλάει για τη σχέση μεταξύ θηλυκότητας και ταυτότητας, θηλυκότητας και ελευθερίας. Αυτό το αυθεντικό και ιδιαίτερο φαινόμενο θα μπορούσε να αποτελέσει μια παγκόσμια σύγχρονη ιστορία. Αυτή ήταν η πρώτη μου σκέψη. Από την εμπειρία αυτή έμαθα πολλά πράγματα τα οποία είναι δύσκολο να συνοψίσω σε μερικές μόνο γραμμές. Ελπίζω αυτό να το κάνει η ταινία.
Τα γυρίσματα έγιναν τόσο στην Ιταλία όσο και στην Αλβανία. Πως ήταν αλήθεια στην Αλβανία; Υπήρξαν αντιξοότητες;
Το αλβανικό κομμάτι της ταινίας γυρίστηκε στα βουνά της χώρας, στα σύνορα με το Κόσοβο, ενώ το ιταλικό, στη βόρεια Ιταλία, στην πόλη Μπολζάνο. Στην Αλβανία τα γυρίσματα ήταν πολύ πολύ δύσκολα, λόγω της απόμερης τοποθεσίας. Προτού ξεκινήσουμε, είχα επισκεφτεί το βουνό αρκετές φορές, σε διάστημα δύο χρόνων. Την περίοδο εκείνη είχα αναπτύξει φιλίες με τους ανθρώπους του βουνού, μπήκα στα σπίτια τους και μίλησα μαζί τους αρκετά. Κάπως έτσι κατάφερα να αναπτύξω μια πολυεπίπεδη σχέση μαζί τους. Τα γυρίσματα διήρκησαν δύο εβδομάδες και ήταν επίσης δύσκολα, λόγω του χιονιού και του κρύου. Παρόλο που το χιόνι ήταν μεγάλο δώρο για μένα και την ταινία, παράλληλα, ήταν βραχνάς. Στην ταινία προσπάθησα να συμπεριλάβω τους κατοίκους, τόσο ως χαρακτήρες όσο ως βοηθούς στη διαδικασία δημιουργίας (σενάριο, κοστούμια, παραγωγή). Επίσης, οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες -οι μικρές Χάνα και Λίλα- κατάγονται από την περιοχή και είναι όντως αδερφές που γεννήθηκαν και έζησαν στο βουνό. Όπως και να έχει, το γύρισμα στην περιοχή αυτή ήταν περιπετειώδες και συναρπαστικό, σημαντικό και βαθύ, τόσο για μένα όσο και για το συνεργείο.
Ως πολίτης της Δύσης, ποια η γνώμη σου για το πως μια γυναίκα παρουσιάζεται ως άντρας δημοσίως, με βάση τον παλιό νόμο Kanun;
Η διαδικασία κατά την οποία μια γυναίκα γίνεται άντρας δεν είναι απλή. Πρόκειται για μια ακραία επιλογή. Έχω γνωρίσει πολλές ορκισμένες παρθένες διαφόρων ηλικιών και διαπίστωσα πως η κάθε μια οδηγήθηκε εκεί για διαφορετικούς λόγους, διαφορετικές ιστορίες, φόβους, επιθυμίες. Για παράδειγμα, αυτό που εισέπραξα από την πρώτη κοπέλα που γνώρισα ήταν κάτι πολύ παράξενο. Τη ρώτησα: “Γιατί αποφάσισες να γίνεις άντρας, ξέροντας πως η ζωή σου θα ήταν χωρίς αγάπη;” για να πάρω μετά την απάντηση “Για μένα, η αγάπη είναι θάνατος”. Μια πολύ δυνατή απάντηση που με έκανε να διαπιστώσω πόσο διαφορετική είναι η έννοια της αγάπης στο μέρος εκείνο σε σχέση με το δικό μας. Εκεί οι γυναίκες είναι σκλάβες, αρχικά στον πατέρα τους και μετά στον σύζυγό τους. Έτσι η αγάπη δεν είναι αγάπη. Μια άλλη ορκισμένη παρθένα, ηλικίας 80 χρονών, μου εκμυστηρεύτηκε με δάκρυα στα μάτια πως αν είχε σήμερα την επιλογή, ίσως και να μην το έκανε. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, οι γυναίκες αυτές είναι πιστές στην επιλογή τους.
Δεν νομίζεις ότι αυτό αποτελεί καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Πιστεύω πως η ελευθερία της γυναίκας απουσιάζει από πολλές χώρες. Σε πολλά μέρη η κατάσταση είναι τραγική και το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο σε κάποιες χώρες, ωστόσο, πιστεύω πως ακόμη και εκεί που υποτίθεται πως υπάρχει ελευθερία, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Σίγουρα σε αυτό το μέρος στην Αλβανία δεν υπάρχουν στοιχειώδεις καθημερινές ελευθερίες όπως το κάπνισμα, το ποτό, το να περπατάς μόνη, να αποφασίζεις για κάτι κτλ, δεν υπάρχουν δηλαδή ανθρώπινα δικαιώματα. Ταυτόχρονα όμως, υπάρχουν και μέρη όπου οι γυναίκες δουλεύουν πολύ αλλά η δουλειά τους δεν εξισώνεται με αυτήν του άντρα. Η βελτίωση ζωής της γυναίκας είναι ένας συνεχής αγώνας και αυτό υπογραμμίζεται σε όλη την ταινία.
Ποια η διαδικασία σκηνοθεσίας μιας κινηματογραφικής ταινίας; Που αρχίζει και που τελειώνει η δουλειά ενός σκηνοθέτη;
Νομίζω πως η δημιουργία μιας ταινίας είναι ένας αγώνας. Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι να ακούς τους ανθρώπους που δουλεύουν μαζί σου και να θυμάσαι παράλληλα τον λόγο της πρώτης σου επιλογής. Πρέπει δηλαδή να δίνεις έμφαση τόσο στους άλλους, όσο και σε αυτό που υπάρχει στο δικό σου μυαλό. Οι γύρω σου μπορεί να σε βοηθήσουν αλλά μπορεί και να επηρεάσουν τη σκηνοθετική γραμμή. Και αυτό δεν πρέπει να συμβαίνει. Πέρα από αυτά, ένας σκηνοθέτης πρέπει να μπορεί να εκμαιεύει τα σημαντικότερα στοιχεία από τον καθένα. Και για αυτά χρειάζεται ένας αδιάκοπος αγώνας.
Πως νιώθεις με τη συμμετοχή σου σε τόσα διεθνή φεστιβάλ;
Το αίσθημα στα φεστιβάλ είναι φανταστικό. Η ταινία έλαβε αρκετά βραβεία από διάφορες χώρες και από διαφορετικούς κριτικούς. Στην Ιταλία ήταν η πιο πολυβραβευμένη ταινία της χρονιάς. Μετά την προβολή της είχα την ευκαιρία να συναντήσω το κοινό και να δω πόσο επηρεάστηκαν από αυτήν. Ήθελαν να γνωρίσουν την αλβανική κουλτούρα, τα πάντα σχετικά με την ταινία, τους χαρακτήρες, τη σκηνοθεσία. Είδα επίσης πως τα διεθνή θέματα στην ταινία άγγιξαν τους πάντες. Είμαι πολύ ευτυχής για αυτή τη διεθνή πορεία της ταινίας, η οποία τώρα διανέμεται στις ΗΠΑ.
Γιατί να δει κάποιος την ταινία;
Καλό θα ήταν να τη δει κάποιος γιατί διηγείται μια σημαντική ιστορία για την ελευθερία.
Ποια τα μελλοντικά σου σχέδια;
Για την ώρα δουλεύω πάνω στο επόμενό μου project.
