Ο κάθε κλάδος είναι σημαντικός, μία αλυσίδα που αν ένας κρίκος κοπεί τότε όλα κάποια στιγμή καταρρέουν. Για αυτό το λόγο δεν υπάρχουν διλήμματα, αυτά τα διλήμματα είναι διχαστικά και το μόνο που δημιουργούν είναι τη διαίρεση της κοινωνίας σε πολλές μικρές ομάδες ανθρώπων.
Η στήριξη των επιχειρήσεων πρέπει να είναι καθολική, τουλάχιστον για εκείνες που πραγματικά πλήττονται αυτή την περίοδο, πόσω μάλλον για τους θεατρικούς χώρους και κατ’ επέκταση για όλα τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα, που ακόμα και αν «ανοίξουν» αύριο οι ζημιές θα είναι ανυπολόγιστες και θα δυσκολευτούν να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες. Ας μου επιτραπεί να πω ότι στο θέατρο απασχολούνται πάρα πολλοί επαγγελματίες που με τη σειρά τους ενισχύουν την αγορά.
Συνέντευξη: Γιώργος Αλεξανδράκης
Η Χριστίνα Χριστοφή, σκηνοθέτης, κειμενογράφος, ηθοποιός και ιδιοκτήτρια του ΜΠΙΠ (Θεατρικός χώρος στην Κυψέλη) μας μεταφέρει τις σκέψεις της…
Όταν ανακοινώθηκε ότι τα θέατρα κλείνουν, όπως όλοι οι καλλιτεχνικοί χώροι , ποια ήταν η πρώτη σκέψη που κάνατε δεδομένου ότι ξέρεις καλύτερα ότι κι αν αύριο γίνει άρση της απαγόρευσης το θέατρο θα κάνει καιρό να ανταπεξέλθει στις νέες συνθήκες; Τι θα προτείνατε για την επόμενη μέρα του θεάτρου;
Σοκ. Μούδιασμα…. Τις πρώτες μέρες δεν μπορούσα να σκεφτώ τίποτα. Αυτός ο ιός είναι και άγνωστος –εκτός από όλα τα άλλα- και κάθε μέρα μαθαίνουμε και κάτι καινούριο. Αρχικά λέγαμε να μεταθέσουμε τις παραστάσεις τον Μάιο… Τώρα αυτό ακούγεται αστείο. Σήμερα, ούτε η μετάθεση των παραστάσεων τον Οκτώβριο ακούγεται εφικτό. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος θα δυσκολευτεί πολύ να κλειστεί σε έναν χώρο μετά από αυτή την εμπειρία. Άσε που δεν ξέρουμε πότε θα τελειώσει… Η δική μου αίσθηση είναι ότι μέχρι να υπάρξει εμβόλιο, και μάλιστα εμβόλιο προσιτό σε όλους, τα θέατρα, οι κινηματογράφοι, οι συναυλιακοί χώροι θα ταλαιπωρηθούμε πολύ. Όσο για την επόμενη μέρα… το σκέφτομαι πολύ. Νομίζω ότι οι λέξεις κλειδιά της επόμενης μέρας είναι ανθεκτικότητα και συλλογικότητα.
Υπήρξε κάποια ενημέρωση από το Υπουργείο Πολιτισμού σχετικά το πώς θα στηριχτούν οι θεατρικές σκηνές και το δυναμικό τους;
Όχι, από όσο γνωρίζω εγώ τουλάχιστον. Έχει ανακοινωθεί μια βοήθεια 15 εκατομμυρίων αλλά ακόμα δεν γνωρίζω τα πρακτικά του θέματος… Και πάλι η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα, έχουμε πολλά θέατρα, μικρά και μεγάλα τα οποία φιλοξενούν παραστάσεις οι οποίες οι περισσότερες δεν έχουν επιχορήγηση ούτε καν παραγωγή με την έννοια ότι κάποιος αποφάσισε να επενδύσει χρήματα σε αυτή την παράσταση. Αυτή είναι μια μεγάλη κουβέντα. Από τη μία είναι το Σωματείο των ηθοποιών το ΣΕΗ που διεκδικεί –και καλά κάνει- συμβάσεις για τους ηθοποιούς και όρους δουλειάς που δεν θα συνιστούν εκμετάλλευση από τον όποιο παραγωγό. Το πρόβλημα είναι ότι λίγοι δουλεύουν με συμβάσεις γιατί δεν υπάρχουν τα χρήματα για να γίνει αυτό. Όταν ένας σκηνοθέτης αποφασίζει να κάνει μια παράσταση σε ένα θέατρο, τις συντριπτικά περισσότερες φορές δεν έχει παραγωγή (κάποιον δηλαδή που θα βάλει τα χρήματα για να γίνει σωστά όλο αυτό). Ο ηθοποιός στη συνέχεια που δέχεται να συνεργαστεί στη δεδομένη παράσταση –με την προϋπόθεση ότι γνωρίζει τη συνθήκη- θα υπογράψει μια σύμβαση ορισμένου χρόνου και θα πάρει κάποια ελάχιστα χρήματα τα οποία μπορεί τελικά να μην τα πάρει ούτε αυτά. Κανένας από αυτούς τους σκηνοθέτες/παραγωγούς δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώσει με μηνιαίο μισθό τους ηθοποιούς, να πληρώσει τις πρόβες τους, κλπ. Οι περισσότερες παραστάσεις που γίνονται σήμερα στην Αθήνα γίνονται έτσι. Υπάρχουν και κάποιοι με οικονομική άνεση και μπορούν και χρηματοδοτούν τα θέατρα και τις παραστάσεις τους, αλλά αυτοί είναι μετρημένοι στα δάχτυλα ενός χεριού. Οι υπόλοιποι σκηνοθέτες, συγγραφείς, σκηνογράφοι, ηθοποιοί, φωτιστές προσπαθούμε να κρατηθούμε οι περισσότεροι κάνοντας μία και δύο δουλειές στο πλάι για να βγαίνουν τα έξοδα. Το κοινό που πληρώνει συστηματικά για να δει θέατρο στην Αθήνα δεν αρκεί για να ζούμε όλοι από αυτό…
Πολλά θέατρα ανέβασαν τις παραστάσεις τους online. Μπορεί το θέατρο να έχει θέση στον κυβερνοχώρο και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Όχι δεν μπορεί. Αυτή είναι βέβαια η προσωπική μου άποψη. Μόνο για αρχείο και για λόγους εκπαίδευσης και εκμάθησης μπορώ να το δω. Η «κινούμενη εικόνα» που βλέπεις σε μια οθόνη είναι άλλη τέχνη και λέγεται κινηματογράφος.
Επειδή ακόμα και σήμερα κάποιοι άνθρωποι δεν κατανοούν ότι τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα δεν είναι χόμπι, γιατί πιστεύετε ότι το ίδιο το κράτος τα αντιμετωπίζει με τρόπο που να δείχνει ότι δεν είναι προτεραιότητα; Με δεδομένο ότι οι παραστατικές τέχνες «χρησιμοποιούνται» για τη χαλάρωση και την ψυχαγωγία των ανθρώπων σε συνθήκες καραντίνας, άρα επιτελούν σημαντικό έργο, δεν θα έπρεπε να μεριμνήσει το κράτος για την οικονομική ενίσχυση ηθοποιών και επιχειρηματιών;
Δεν υπάρχει στρατηγικό σχέδιο συνολικά για την Τέχνη στην Ελλάδα, ούτε βέβαια για το θέατρο. Σε αυτό το αλαλούμ που επικρατεί πολλές φορές ψάχνουμε τις απαντήσεις από αυτό που ονομάζουμε «Κράτος». Το Κράτος όμως δεν έχει ιδέα της κατάστασης και δεν θέλει να αποκτήσει…
Όταν κανείς δεν εμπιστεύεται τις οντισιόν του Εθνικού Θεάτρου, όταν υπάρχουν κλειστά συστήματα που αυτοεξυπηρετούνται και ανακυκλώνονται και κάποιοι μένουν μονίμως στην απ’ έξω, όταν δεν υπάρχει κάποιος αξιοκρατικός τρόπος να διεκδικήσεις μια επιδότηση που δεν θα είναι «άντε πάρε αυτά να κάνεις την παραστασούλα σου» αλλά θα είναι μια επιδότηση με όραμα και σχέδιο. Για φαντάσου να υπήρχαν επιδοτήσεις σε θέατρα για το πρόγραμμα που θα παρουσιάσουν και όχι για μεμονωμένες παραστάσεις. Για φαντάσου επιδοτήσεις σε εταιρείες θεάτρου που σταθερά και με συνέπεια παράγουν έργο. Δεν είναι ενδιαφέρον ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν τέτοιου είδους συλλογικότητες;
Όταν λοιπόν όλοι πέφτουμε σαν τις μύγες για να διεκδικήσουμε λίγες χιλιάδες ευρώ για να κάνουμε μια παράσταση που θα διαρκέσει 2, 3 μήνες, το θέατρο είναι αναπόφευκτα… χόμπι. Αυτές οι επιδοτήσεις δεν στηρίζουν το θέατρο, συντηρούν την ερασιτεχνική του διάσταση. Αν άλλαζε το σύστημα των επιδοτήσεων θα ξεκαθάριζε το τοπίο. Δεν είναι κακό να είσαι ερασιτέχνης, ούτε καλό να είσαι επαγγελματίας. Όλα είναι θεμιτά και χρήσιμα. Αλλά όπως διεκδικεί ένας εκπαιδευτικός σαν επαγγελματίας τα δικαιώματά του αλλά δεν μπορεί να τα διεκδικήσει κάποιος που βοηθάει τζάμπα που και που το παιδί του φίλου του στα μαθηματικά, έτσι και με τους ανθρώπους του θεάτρου. Αυτοί που έχουν συμβάσεις με το Εθνικό για παράδειγμα, έχουν μία βάση για να διεκδικήσουν, ο ηθοποιός όμως που παίζει με ποσοστά και δουλεύει σε καφετέρια δεν μπορεί να διεκδικήσει. Και αυτό που χρειάζεται να καταλάβουμε όλοι είναι αυτό: δεν συμβαίνει μόνο στον δικό μας κλάδο αυτό. Δεν υπάρχουμε μόνο εμείς σε αυτή τη χαβούζα της κρίσης. Συμβαίνει σε όλους όσοι δεν διεκδικούν πρώτα αυτό που κάνουν πριν διεκδικήσουν αυτά που δικαιούνται να πάρουν. Πρώτα είμαι «ηθοποιός», «σκηνοθέτης», «μουσικός» κλπ (κάτι πρέπει να σημαίνει αυτό και κάπως να ορίζεται) και μετά διεκδικώ. Το χειρότερο από όλα είναι ότι δεν υπάρχει ειλικρινής και ήρεμος διάλογος μεταξύ μας χωρίς κόμπλεξ και σνομπισμούς και στεγανά. Και αντί να διεκδικούμε αλλαγές, προσπαθούμε να πάρουμε καλύτερη θέση στο συσσίτιο σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον…
Info:
Θέατρο ΜΠΙΠ (Αγίου Μελετίου 25, Αθήνα)
